FNV nog niet klaar met privacyschendingen in Nissewaard

Wegens capaciteitsproblemen bij de Autoriteit Persoonsgegevens ontkomt gemeente Nissewaard aan een mogelijke boete voor het illegaal opeisen van vingerafdrukken bij bijstandsgerechtigden. FNV hoopt dat het toch het begin kan zijn van een omslag in het beleid van de gemeente. In verschillende andere dossiers lapt de gemeente volgens de FNV immers nog steeds de privacywetgeving aan haar laars.

Felix Perez, bestuurder bij FNV Uitkeringsgerechtigden, acht de gang van zaken funest voor het rechtvaardigheidsgevoel onder burgers. “Ook in dossiers als de Toeslagenaffaire zien we dat de verantwoordelijke bewindslieden onbestraft hun gang konden gaan, terwijl de gedupeerde burgers met een onmenselijk lik-op-stuk beleid te maken krijgen. Dit is weer een voorbeeld van de dubbele standaard die geldt voor de overheid die de wet overtreedt. Dat de toezichthouder op de privacy wegens personeelsgebrek niet eens in staat is om handhavend op te treden, is niet goed voor het vertrouwen van burgers in de rechtsstaat. We kunnen dan ook nog niet zeggen dat we definitief klaar zijn met dit dossier.”

Op de sociale werkplaats Voorne-Putten Werkt werden bijstandsgerechtigden verplicht om in- en uit te klokken met hun vingerafdruk. Deden ze dat niet, dan zou dat volgens de gemeente gevolgen voor hun uitkering kunnen hebben. Dit kwam in 2018 aan het licht toen FNV hierover aan de bel trok en melding maakte bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Daarop kondigde de AP in augustus 2019 een handhavingsonderzoek aan, maar trok dit begin deze maand echter weer in. De privacytoezichthouder kampt met een gebrek aan capaciteit en koos er daarom voor om het onderzoek niet voort te zetten. Bij dit besluit woog mee dat de gemeente na het doen van de melding was gestopt met het afnemen van vingerafdrukken.

Kans op verbetering privacybeleid

Desondanks is duidelijk komen vast te staan dat de gemeente fout zat bij het opeisen van vingerafdrukken; dat blijkt alleen al uit het feit dat men er mee stopte zodra de toezichthouder zich ermee ging bemoeien. Daarbij is de vingerafdrukkenzaak niet het eerste voorbeeld van hoe dit college op privacygebied de regels aan haar laars lapt, aldus Perez. “Dat deed ze eerder toen ze in 2005 geheime camera’s in buurthuizen plaatste, waarvoor ze door de rechter is veroordeeld. Het feit dat het college nu niet wordt bestraft, verandert niets aan de onrechtmatigheid van dit beleid. Hopelijk kan dit het begin zijn van een koerswijziging in het privacybeleid van dit college, dat op andere punten nog steeds in strijd is met de wet.”

Op dit moment ligt de gemeente onder vuur vanwege de inzet van Totta Data Lab, een bedrijf dat met data-analyses alle bijstandsgerechtigden in de gemeente doorlicht en burgers selecteertdie een hoog risico op fraude zouden hebben. Afgelopen februari verbood de rechter het vergelijkbare Systeem Risico Indicatie wegens gebrek aan transparantie en controleerbaarheid; desondanks weigert gemeente Nissewaard de gehanteerde algoritmen van Totta vrij te geven, waarmee ze het SyRI-vonnis negeert.

Ook werpt de gemeente onnodig drempels op bij burgers die een inzageverzoek doen naar de gegevens die de gemeente over ze heeft opgeslagen; als zij zich niet persoonlijk komen identificeren op het gemeentehuis, wordt het inzageverzoek niet beantwoord. Tot slot legden ambtenaren van de gemeente afgelopen zomer meerdere onaangekondigde huisbezoeken af bij een kritisch gemeenteraadslid. Van deze huisbezoeken is nog steeds niet duidelijk is of daar een legitieme aanleiding voor bestond; de burgemeester weigert daar helderheid over te verschaffen. Volgens het raadslid overtrad de gemeente bij het afleggen van de huisbezoeken de wet. In augustus is daarom door hem aangifte gedaan tegen de burgemeester wegens huisvredebreuk.